-
1 vita
vīta, ae ( gen. sing. vitaï, Lucr. 1, 415; 2, 79; 3, 396), f. [vivo; Sanscr. gīv, to live; Gr. bios, life], life.I.Lit.A.In gen.:B.tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, potione, spiritu,
Cic. N. D. 2, 54, 134:dare, adimere vitam alicui,
id. Phil. 2, 3, 5:necessaria praesidia vitae,
id. Off. 1, 17, 58:in liberos vitae necisque potestatem habere,
Caes. B. G. 6, 19:exiguum vitae curriculum,
Cic. Rab. Perd. 10, 30:ego in vitā meā nullā umquam voluptate tantā sum adfectus, etc.,
id. Att. 5, 20, 6:vitam agere honestissime,
id. Phil. 9, 7, 15; cf.:degere miserrimam,
id. Sull. 27, 75:vitam in egestate degere,
id. Rosc. Am. 49, 144:tutiorem vivere,
id. Verr. 2, 2, 47, § 118:profundere pro aliquo,
id. Phil. 14, 11, 30 fin.:amittere per summum dedecus,
id. Rosc. Am. 11, 30:auferre alicui,
id. Sen. 19, 71:in vitā manere,
id. Fam. 5, 15, 3:in vitā diutius esse,
id. Q. Fr. 1, 3, 5:e vitā discedere,
id. Fam. 2, 2; cf.cedere,
id. Brut. 1, 4:vitā cedere,
id. Tusc. 1, 15, 35:de vitā decedere,
id. Rab. Perd. 11:vitā se privare,
id. de Or. 3, 3, 9:vitā aliquem expellere,
id. Mur. 16, 34:si vita suppetet,
id. Fin. 1, 4, 11: si mihi vita contigerit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 1:ne ego hodie tibi bonam vitam feci,
a pleasant life, Plaut. Pers. 4, 8, 3:bonam vitam dare,
id. Cas. 4, 4, 21; cf., on the other hand: malae taedia vitae,
Ov. P. 1, 9, 31.—In partic., life, as a period of time = aetas (post-Aug.):II.ii quadragensimum annum vitae non excedunt,
Plin. 6, 30, 35, § 195; 7, 2, 2, § 30; 7, 49, 50, § 160:periit anno vitae septimo et quinquagesimo,
Suet. Vit. 18:septem et triginta annos vitae explevit,
Tac. A. 2, 88 fin.; Val. Max. 4, 1, 6; 8, 13, ext. 7; Gell. 15, 7, 1; Hier. in Dan. 6, 1.— Plur.:nec vero, si geometrae et grammatici... omnem suam vitam in singulis artibus consumpserint, sequitur, ut plures quasdam vitas ad plura discenda desideremus,
Quint. 12, 11, 20; cf. also in the foll.—Transf.A.A living, support, subsistence (Plautinian;B.syn. victus): vitam sibi repperire,
Plaut. Stich. 3, 2, 9; cf.:neque illi concedam quicquam de vitā meā,
id. Trin. 2, 4, 76.—A life, i. e. a way or mode of life (class.): vita hominis [p. 1999] ex ante factis spectabitur, Auct. Her. 2, 3, 4:C.vita rustica honestissima atque suavissima,
Cic. Rosc. Am. 17, 48:hanc usus, vita, mores respuit,
id. Mur. 35, 74; cf.:inquirendo in utriusque vitam et mores,
Liv. 40, 16, 2; so (with mores) Ov. H. 17, 172 Ruhnk.:neque ante philosophiam patefactam hac de re communis vita dubitavit,
nor was it doubted in common life, Cic. Div. 1, 39, 86:vita, victusque communis,
social life, id. Off. 1, 17, 58; cf.:omni vitā atque victu excultus,
id. Brut. 25, 95.— Plur.:inspicere, tamquam in speculum, in vitas omnium,
Ter. Ad. 3, 3, 61; cf.:per omnium vitas amicitia serpit,
Cic. Leal. 23, 87:(Minos) vitas et crimina discit,
Verg. A. 6, 433. —Life, real life (opp. fancy or fiction):D.ex quo est illud e vitā ductum ab Afranio,
Cic. Tusc. 4, 20, 45:de vitā hominum mediā sumptum,
Gell. 2, 23, 12:nil sine magno Vita labore dedit mortalibus,
Hor. S. 1, 9, 60.—Like our life, to denote a very dear object:E.certe tu vita es mihi,
Plaut. As. 3, 3, 24; cf. Ter. Ad. 3, 2, 33.—Hence, mea vita, or simply vita, my life, as a term of endearment, Plaut. Stich. 4, 2, 6; Cic. Fam. 14, 2, 3; 14, 4, 1; Prop. 1, 2, 1; 2, 20 (3, 13), 17.—The living, i. e. mankind, the world; like Gr. bios ( poet. and in postAug. prose):F.rura cano, rurisque deos, his vita magistris Desuevit quernā pellere glande famem,
Tib. 2, 1, 37:agnoscat mores vita legatque suos,
Mart. 8, 3, 20:verum falsumne sit, vita non decrevit,
Plin. 8, 16, 19, § 48:alias in tumultu vita erat,
id. 13, 13, 27, § 89.—A life, i. e. a course of life, career, as the subject of biography: in hoc exponemus libro de vitā (al. vitam) excellentium imperatorum, Nep. praef. § 8; id. Epam. 4 fin.:G.vitae memoriam prosā oratione composuit,
Suet. Claud. 1 fin.:propositā vitae ejus velut summā,
id. Aug. 9:referam nunc interiorem ac familiarem ejus vitam,
id. ib. 61; cf. Serv. Verg. A. 1, 368:qui vitas resque gestas clarorum hominum memoriae mandaverunt,
Gell. 1, 3, 1.—The duration of life (in plants, etc.), duration:H.arborum immensa,
Plin. 16, 44, 85, § 234; 16, 44, 90, § 241; Pall. 12, 7, 17.—An existence, a being, of spirits in the infernal regions:tenues sine corpore vitae,
Verg. A. 6, 292; cf. id. ib. 12, 952. -
2 Armut
Armut, die, I) Mangel an zeitlichen Gütern, an Vermögen: a) eig.: paupertas. angustiae rei familiaris. difficultas domestica (die A. dessen, der kaum sein notdürftiges Auskommen hat, Ggstz. divitiae; auch meton., paupertas, das bißchen Armut, vom kleinen Vermögen). – tenuitas (die A. dessen, dem die Glücksgüter nur spärlich zugemessen sind, die Dürftigkeit). – egestas (die A. dessen, der an notwendigen oder doch an unentbehrlich gewordenen Bedürfnissen Mangel leidet, Ggstz. divitiae, copia, opulentia). – inopia (die hilflose und hilfsbedürftige Armut, Ggstz. copia). – mendicitas (die Bettelarmut, Ggstz. opulentia); verb. egestas ac mendicitas. – verschämte A., tacita egestas (Eccl.): in A. leben, vivere in paupertate, in egestate; vitam in egestate degere: vitam inopem colere: in A. geraten, s. arm (werden): in tiefe, schmähliche A. herabsinken, ad pudendam inopiam delabi (von einer Familie): jmd. in A. stürzen, alqm ad inopiam redigere: A. drückt, schmerzt, tut weh, paupertas mordet: A. schändet nicht, paupertas tolerabilis est, si ignominia absit. – b) meton., die armen Leute: pauperes. tenuiores. egentes. inopes. mendici (s. »arm« die Synon.). – II) übtr., übh. Dürftigkeit, Mangel: egestas; inopia. – A. des Geistes, animi egestas; tenuis et angusta ingenii vena: A. im Ausdrucke, beim Redner, inopia: A. an Worten, verborum paupertas od. (stärker) egestas (in der Sprache); sermonis inopia (in der Unterhaltung): A. der Muttersprache, inopia od. egestas patrii sermonis.
-
3 Mangel
Mangel, penuria (das nicht häufige Vorhandensein einer Sache, die Armut an etw., z.B. an Wasser, aquarum: an Freunden, amicorum). – inopia (das Nichthaben, Entbehren dessen, was man eben bedarf; absol. = Mittellosigkeit, Dürftigkeit). – egestas (hoher Grad der Dürftigkeit, ein Bloßgestelltsein von allem Nötigen). – defectio. defectus (das Abnehmen, Ausbleiben, der beginnende Mangel einer Sache, z.B. defectio virium: u. defectus aquarum circa rivos). – vitium (Mangel, als Gebrechen, Fehler, Unvollkommenheit in intellektuellern. moralischer Hinsicht). – deficiens aliquid (ein Mangel = etwas Fehlendes, Ggstz. superans aliquid). – Zuw. wird »Mangel an etwas« durch eine Zusammensetzung mit in... ausgedrückt, z.B. Mangel an Mäßigung, intemperantia: M. an Mut, ignavia; infirmitas animi: M. an Subordination, immodestia. – gänzlicher M., omnium rerum inopia: M. an Geld, s. Geldmangel: M. an Getreide, s. Getreidemangel: M. an Futter, s. Futtermangel. – aus M. an Platz, inopiā loci: aus M. an Zeit, tempore exclusus. – M. an etw. haben, leiden, mit M. an etw. zu kämpfen haben, [1640] alqā re carere (übh. etw. nicht haben): alqā re egere, indigere (etwas ungern nicht haben); alcis rei inopiā laborare, premi. auch bl. ab alqa re laborare. alqā re premi (M. an etw. leiden u. dadurch gedrückt sein); anguste uti alqā re (sich knapp behelfen müssen mit etwas):- jmd. vor M. schützen, alqm ab inopia defendere. – in M. (Dürftigkeit, Armut) geraten, ad inopiam venire: in den äußersten M., geraten, ad ultimum inopiae adduci: in M., (Dürftigkeit etc.) leben, M. leiden, vitam inopem colere; in egestate esse od. versari; vitam in egestate degere; auch bl. egere (Ggstz. abundare): in großem, omnium rerum inopem od. egenum esse. – einen M. (Fehler etc.) haben, vitio laborare: das ist ein M. (Fehler), hoc in vitio ponitur od. ponendum est.
-
4 egestas
egestās, ātis, f. [st2]1 [-] manque, défaut, privation, disette, pénurie. [st2]2 [-] indigence, misère, besoin, détresse, indigence. - egestas ratiōnis, Lucr. 5, 1211: manque de connaissance des causes, ignorance des causes. - egestate cibi peremptus, Tac.: qu'on a fait mourir de faim.* * *egestās, ātis, f. [st2]1 [-] manque, défaut, privation, disette, pénurie. [st2]2 [-] indigence, misère, besoin, détresse, indigence. - egestas ratiōnis, Lucr. 5, 1211: manque de connaissance des causes, ignorance des causes. - egestate cibi peremptus, Tac.: qu'on a fait mourir de faim.* * *Egestas, egestatis, pen. prod. Virgil. Disette, Default de quelque chose, Povreté, Indigence, Chetiveté.\Procliuis sceleri egestas. Silius. Qui induit à mal faire.\Turpis. Virgil. Qui induit à choses deshonnestes.\Vitam in egestate degere. Cic. Vivre en povreté. -
5 vīta
vīta ae, f [VIV-], life: tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, etc.: in liberos vitae necisque habent potestatem, Cs.: exiguum vitae curriculum: vitam in egestate degere: pro patriā vitam profundere: vitā discedere: de vitā decedere: vitam suam in periculum proicere: paene inlusi vitam filiae, have nearly fooled away, T.: malae taedia vitae, O.: nil sine magno Vita labore dedit mortalibus, H.—A life, way of life, way of living, manners: rustica: inquirendo in utriusque vitam, L.: vitae communis ignarus, i. e. good manners: illud e vitā ductum ab Afranio, from real life: Inspicere, tamquam in speculum, in vitas omnium, T.: (Minos) vitas et crimina discit, V.— As an expression of affection, life, dearest: Nostra omnium vita, T.: obsecro te, mea vita, etc.—A life, course of life, career, biography: in hoc exponemus libro de vitā excellentium imperatorum, N. —An existence, being, spirit: tenues sine corpore vitae, V.: Vita fugit sub umbras, V.—They who live, people, the world: neque hac de re communis vita dubitavit: vita desuevit pellere glande famem, Tb.* * *life, career, livelihood; mode of life -
6 oro
ōro, āvī, ātum, āre (ōs, oris), sich durch den Mund vernehmen lassen, reden, I) im allg., reden, sprechen, a) übh.: α) absol.: talibus orabat dictis, Verg.: iuveni oranti subitus tremor occupat artus, Verg.: orantis medias deseruere preces, Ov. – β) m. Acc. der Sache: bonum aequomque oras, Plaut.: ius (= aequom) hic orat (mit scherzh. Anspielung auf das Rechtsprechen des Prätors), Plaut.: u. so ius bonum oras, Plaut. – b) als Redner, öffentlich (vor Gericht) sprechen, reden, orandi nescius, kein Redner, Tac.: orandi validus, ein tüchtiger Redner, Tac.: ars orandi, die Redekunst, Quint.: orandi scientia, Quint.: genus orandi, Tac.: orandi genus lene iucundumque, Aur. Vict.: scio nunc tibi esse praecipuum studium orandi, ich weiß, daß gegenwärtig die gerichtliche Beredsamkeit dein vorzügliches Studium ist, Quint.: vestra in nos promerita complecti orando, Cic.: Latine Graeceque vel in orando vel in fingendis poëmatibus promptus et facilis ad extemporalitatem usque, Suet. – m. pro u. Abl., causam dixit et ipse pro se oravit, hielt selbst für sich die Verteidigungsrede, Liv. 39, 40, 12. – Partiz. subst., orantes, die Redenden, die Redner, Tac. dial. 6. § 6. – c) etw. öffentl. besprechen, etw. vortragen, über etw. verhandeln, rem ubi pacunt (pagunt), orato, wo ein Vertrag geschlossen wird, da soll er verhandelt werden, XII tabb. fr.: causam, Cic., Liv. u. Tac.: capitis causam, Cic.: causas melius, Verg.: litem, Cic.
II) bittend ansprechen, anrufen, ersuchen, bitten, a) im allg.: α) m. Acc. der Pers., die man bittet: virginem, Liv. Andr.: longis Hecaten ululatibus, Ov.: principem agnitum oraverat, er hatte den Kaiser erkannt u. bei ihm Abbitte getan, Tac. – oft (parenthet.) oro te, ich bitte dich, dic, oro te, clarius, Cic.: ne illa quidem, oro vos, movent? Liv.: quid, oro te, habent liberale isti ieiuni vomitores? Sen. – β) m. Acc. des Ggstds., um den man bittet, um etwas ansprechen, anhalten, anrufen, ersuchen, bitten, etw. erbitten, eius mortem, Ter.: vitam, Verg.: vitam suppliciter, Liv.: auxilium ad bellum, Liv.: finem malorum, Ov.: veniam, Ov.: hanc extremam veniam (Gnade, Gunst), Verg.: im Passiv m. dopp. Nom., socer non orandus erat, vi sed faciendus Erechtheus, ich mußte mir E. zum Schw. nicht erbitten, sondern ihn mit Gewalt dazu machen, Ov. met. 6, 701. – m. Ang. wem? für wen? wozu? durch Dat., gnato filiam, Ter.: opes rebus affectis, Liv.: opem valetudini, Suet.: veniam dapibus nullisque paratibus, Ov.: tempus sermoni, Tac. – γ) m. Acc. der Pers.u. Acc. der Sache: scin quid te orem? Ter.: quod ego te per dextram hanc oro, Ter.: hoc consulem, Liv.: multa deos, Verg.: auxilia regem, Liv.: alqm libertatem, Suet. – δ) m. ut od. ne u. Konj. od. m. bl. Coniunctiv, teils ohne Acc. der Pers., m. ut u. Konj., gnatam ut det oro, vixque id exoro, Ter.: peto a te vel, si pateris, oro, ut homines miseros conserves incolumes, Cic.: morte me ut vindices ab Romanorum arbitrio, oro obtestorque, Liv.: orat atque obsecrat, ut sibi parcat, Caes.: orat multis et supplicibus verbis, ut liceat et ut sibi rescribam, Cic.: Curianus orabat, ut sibi donarem portionem meam, Plin. ep. – m. ne u. Konj., rogare et orare, ne illos supplices aspernarer, quos etc., Cic.: ecce amici orantes obsecrantesque, ne reliqua recitaret, Plin. ep. – m. bl. Coniunctiv, velatis manibus orant, ignoscamus peccatum suum, Plaut.: quod superest, oro, liceat dare tuta per undas vela tibi, Verg.: faveas, oramus, Ov.: tum mater orari, hortari, iubere, quoquo modo fugerem, Plin. ep.: orant, suppliciis suis potius saturaret se quam contumeliis, Iustin.: oro quaesoque, non obirascaris mihi, Claud. Mam. – teils m. Acc. der Pers., m. ut u. Konj., oro te, mihi ut ignoscas, Plaut.: rogat oratque te, ut sibi per te liceat vitam in egestate degere, Cic.: te oro et obsecro, ut mihi per hos conserves eum, Cic.: reliquum est, ut te orem, ut valetudini tuae diligentissime servias, Cic.: Arria milites orabat, ut simul imponeretur (eingeschifft werde), Plin. ep.: deos semper oravi, ut, quod evenit, periret Tiberius, Suet.: Minervam genibus (auf den Kn.) nixus obsecro atque oro, ut etc., Fronto: m. ne u. Konj., rogat eos atque orat, ne oppugnent filium suum, Cic.: Timoleon omnes oravit, ne id facerent, Nep.: omnes vos oratos volo (ich will euch alle gebeten haben), ne plus iniquom possit quam aequom oratio, Ter. – teils m. vorhergeh. allg. Acc., m. folg. ut od. ne u. Konj., idque postremum parentes suos liberi orabant, ut levandi sui cruciatus causā lictori pecunia daretur, Cic.: illud te ad extremum et oro et hortor, ut in extrema parte muneris ac negotii tui diligentissimus sis, Cic.: quod te, Aesculapi, et te, Salus, ne quid sit huius oro, Ter. Hec. 338. – teils m. ab u. Abl. der Pers., m. folg. ut od. ne (ni) u. Konj., mit u. ohne vorhergeh. allg. Acc., hoc me a vobis orare Iuppiter iussit, ut conquaestores singula in subsellia eant, Plaut. Amph. prol. 65: primum hoc abs te oro, ni me inexorabilem faxis, Pacuv. tr. 122: petivit oravitque a suis amicissimis impense, ut Aeneida adolerent, Gell. 17, 10, 7: oratus ab Artario medico, ne in castris remaneret, Vell. 2, 70, 1. – teils m. cum u. Abl. der Pers.u. m. Acc. der Sache, tu vero face quod tecum precibus pater orat, Enn. ann. 20: m. folg. ut u. Konj., egi atque oravi tecum, uxorem ut duceres, Ter.: tecum oro et quaeso, ut ei detur, Plaut.: m. vorhergeh. allg. Acc., hoc tecum oro, ut illius animum atque ingenium regas, Plaut. – ε) m. folg. Infin., teils ohne Acc. der Pers., die man bittet, oratus sum huc venire, Plaut.: iam pridem a me illos abducere orat, Verg.: oratque mori, Sen. tr. – teils m. Acc. der Pers., principem orabat deligere senatores, ex quibus etc., Tac. ann. 6, 2: Vibidiam oravit pontificis maximi aures adire, Tac. ann. 11, 32; u. so Tac. ann. 12, 9 u. 13, 13. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin. Praes. Pass., vel Aegypti praeturam concedi sibi oraret, Suet. Ner. 47, 2: quis (occultis precibus) permitti Meherdaten patrium ad fastigium orabant, Tac. ann. 11, 10 extr. – η) m. pro u. Abl., nec pro civibus se orare, sed pro innoxio patriae solo et pro urbe, Iustin. 11, 4, 4: ut Octavius orandus sit pro salute cuiusquam civis, Cic. ep. ad Brut. 1, 16, 2: m. folg. ut u. Konj., ut (deum) pro illa ores, ut sit propitius, Plaut asin. 783. – θ) m. Dat. für wen? venit oratum filio, Plaut. trin. 611. – ι) beim Imperativ, per deos oro, este mei memores, Ov. met. 13, 376 sqq.: remove istaec, oro te, Suet. Caes. 49, 3: absiste inceptis, oro, Sil. 11, 336 (vgl. 11, 350). – κ) ganz absol.: oro, obsecro, ignosce, Cic.: oremus, accusemus, gravius denique minitemur, Ter.: per genua (fußfällig) orare conans, Suet.: orandi iam finem face, Ter.: sororem dare Prusiae precanti atque oranti, Liv.: oranti surdas praebere aures, Ov. – b) beten, talibus orabat dictis, Verg. Aen. 6, 124: mulierem decalvatam orare non decet, Ambros. in Luc. 6. § 19: idem (Christus) secessurus orandi gratiā, ut solebat, in montem, Lact. 4, 15, 20: Passiv unpers., oratur, es wird gebetet, Sidon. epist. 5, 14, 3. – / Synk. Perf. orasti, Plaut. mil. 1269: 2. Pers. Coni. Perf. orasseis (= oraveris), Plaut. Epid. 728 G.
-
7 armselig
armselig, I) elend: miser. misellus (elend). – miserandus (erbarmenswert). – infelix (unglücklich). – ein a. Leben führen, in miseria esse od. versari. – Adv. misere. – II) gering, schlecht: tenuis (dürftig). – exiguus (klein, unbedeutend, z. B. casa, legatum). – miser. misellus (erbärmlich). – vilis (gering). – malus (schlecht). – zuw. mit seinem Subst. durch ein diminutives Subst, z. B. eine a. Hütte, casula: ein a. Lohn, mercedula: ein a. Geschenk, munusculum: ein a. Schreiber, librariolus: ein a. Trost, solacium malum od miserum: armselige [177] Umstände, res pauperculae: angustiae rei fa miliaris: in a. Umständen leben, parce ac duriter vitam agere; tenuiter vivere; vitam in egestate degere; vitam inopem colere. – Adv.misere. – a. gekleidet, obsoletus; male vestitus. – Armseligkeit, die, I) elende Beschaffenheit: tenuitas (Dürftigkeit). – miseria (Elend). – infelicitas (unglücklicher Zustand). – II) eine elende Sache: res inepta. – Armseligkeiten. res ineptae; nugae (Possen, Lappalien); stultitiae (Torheiten).
-
8 dürftig
dürftig, tenuis (von Personen = ein nur spärliches Auskommen habend: von Dingen = ärmlich, mager, z.B. victus [Nahrung, Kost], oratio). – egens. indigens. inops (v. Personen, mit Mangel u. Entbehrung kämpfend, [634] s. »arm« den Untersch.). – vilis (niedrig, gering. im Gegensatz zu Pracht und Reichtum, z.B. vestis). – aridus (trocken, gehaltlos, z.B. victus [Nahrung, Kost], oratio, orator). – ieiunus (nüchtern, geistlos, z.B. res [Stoff zu einer Rede], oratio, orator, scriptor). – exilis (fast- u. kraftlos, gehaltlos, v. der Rede u. v. Redner). – Adv.tenuiter; exiliter. – d. leben, parce vitam agere: sehr d. leben, tenuissimo cultu vivere; vitam in egestate degere; vitam inopem colere. – Dürftigkeit, rei familiaris angustiae (dürftige Familienumstände; im höhern Grade: r. s. inopia). – egestas. indigentia (Mangel u. Entbehrung). – inopia (Mangel am Erforderlichen, mit dem Gefühle, demselben nicht abbé îsen zu können). – vilitas (Niedrigkeit, Geringheit; vgl. »dürftig« das Adjekt.). – in die äußerste D. geraten, ad extremum inopiae venire; in mendicitatem detrudi (an den Bettelstab geraten): in D. leben, s. dürftig (leben).
-
9 oro
ōro, āvī, ātum, āre (ōs, oris), sich durch den Mund vernehmen lassen, reden, I) im allg., reden, sprechen, a) übh.: α) absol.: talibus orabat dictis, Verg.: iuveni oranti subitus tremor occupat artus, Verg.: orantis medias deseruere preces, Ov. – β) m. Acc. der Sache: bonum aequomque oras, Plaut.: ius (= aequom) hic orat (mit scherzh. Anspielung auf das Rechtsprechen des Prätors), Plaut.: u. so ius bonum oras, Plaut. – b) als Redner, öffentlich (vor Gericht) sprechen, reden, orandi nescius, kein Redner, Tac.: orandi validus, ein tüchtiger Redner, Tac.: ars orandi, die Redekunst, Quint.: orandi scientia, Quint.: genus orandi, Tac.: orandi genus lene iucundumque, Aur. Vict.: scio nunc tibi esse praecipuum studium orandi, ich weiß, daß gegenwärtig die gerichtliche Beredsamkeit dein vorzügliches Studium ist, Quint.: vestra in nos promerita complecti orando, Cic.: Latine Graeceque vel in orando vel in fingendis poëmatibus promptus et facilis ad extemporalitatem usque, Suet. – m. pro u. Abl., causam dixit et ipse pro se oravit, hielt selbst für sich die Verteidigungsrede, Liv. 39, 40, 12. – Partiz. subst., orantes, die Redenden, die Redner, Tac. dial. 6. § 6. – c) etw. öffentl. besprechen, etw. vortragen, über etw. verhandeln, rem ubi pacunt (pagunt), orato, wo ein Vertrag geschlossen wird, da soll er verhandelt werden, XII tabb. fr.:————causam, Cic., Liv. u. Tac.: capitis causam, Cic.: causas melius, Verg.: litem, Cic.II) bittend ansprechen, anrufen, ersuchen, bitten, a) im allg.: α) m. Acc. der Pers., die man bittet: virginem, Liv. Andr.: longis Hecaten ululatibus, Ov.: principem agnitum oraverat, er hatte den Kaiser erkannt u. bei ihm Abbitte getan, Tac. – oft (parenthet.) oro te, ich bitte dich, dic, oro te, clarius, Cic.: ne illa quidem, oro vos, movent? Liv.: quid, oro te, habent liberale isti ieiuni vomitores? Sen. – β) m. Acc. des Ggstds., um den man bittet, um etwas ansprechen, anhalten, anrufen, ersuchen, bitten, etw. erbitten, eius mortem, Ter.: vitam, Verg.: vitam suppliciter, Liv.: auxilium ad bellum, Liv.: finem malorum, Ov.: veniam, Ov.: hanc extremam veniam (Gnade, Gunst), Verg.: im Passiv m. dopp. Nom., socer non orandus erat, vi sed faciendus Erechtheus, ich mußte mir E. zum Schw. nicht erbitten, sondern ihn mit Gewalt dazu machen, Ov. met. 6, 701. – m. Ang. wem? für wen? wozu? durch Dat., gnato filiam, Ter.: opes rebus affectis, Liv.: opem valetudini, Suet.: veniam dapibus nullisque paratibus, Ov.: tempus sermoni, Tac. – γ) m. Acc. der Pers.u. Acc. der Sache: scin quid te orem? Ter.: quod ego te per dextram hanc oro, Ter.: hoc consulem, Liv.: multa deos, Verg.: auxilia regem, Liv.: alqm libertatem, Suet. – δ) m. ut od. ne u. Konj. od. m. bl. Coniunctiv, teils ohne————Acc. der Pers., m. ut u. Konj., gnatam ut det oro, vixque id exoro, Ter.: peto a te vel, si pateris, oro, ut homines miseros conserves incolumes, Cic.: morte me ut vindices ab Romanorum arbitrio, oro obtestorque, Liv.: orat atque obsecrat, ut sibi parcat, Caes.: orat multis et supplicibus verbis, ut liceat et ut sibi rescribam, Cic.: Curianus orabat, ut sibi donarem portionem meam, Plin. ep. – m. ne u. Konj., rogare et orare, ne illos supplices aspernarer, quos etc., Cic.: ecce amici orantes obsecrantesque, ne reliqua recitaret, Plin. ep. – m. bl. Coniunctiv, velatis manibus orant, ignoscamus peccatum suum, Plaut.: quod superest, oro, liceat dare tuta per undas vela tibi, Verg.: faveas, oramus, Ov.: tum mater orari, hortari, iubere, quoquo modo fugerem, Plin. ep.: orant, suppliciis suis potius saturaret se quam contumeliis, Iustin.: oro quaesoque, non obirascaris mihi, Claud. Mam. – teils m. Acc. der Pers., m. ut u. Konj., oro te, mihi ut ignoscas, Plaut.: rogat oratque te, ut sibi per te liceat vitam in egestate degere, Cic.: te oro et obsecro, ut mihi per hos conserves eum, Cic.: reliquum est, ut te orem, ut valetudini tuae diligentissime servias, Cic.: Arria milites orabat, ut simul imponeretur (eingeschifft werde), Plin. ep.: deos semper oravi, ut, quod evenit, periret Tiberius, Suet.: Minervam genibus (auf den Kn.) nixus obsecro atque oro, ut etc., Fronto: m. ne u. Konj., rogat eos atque orat, ne oppugnent filium suum, Cic.: Timoleon————omnes oravit, ne id facerent, Nep.: omnes vos oratos volo (ich will euch alle gebeten haben), ne plus iniquom possit quam aequom oratio, Ter. – teils m. vorhergeh. allg. Acc., m. folg. ut od. ne u. Konj., idque postremum parentes suos liberi orabant, ut levandi sui cruciatus causā lictori pecunia daretur, Cic.: illud te ad extremum et oro et hortor, ut in extrema parte muneris ac negotii tui diligentissimus sis, Cic.: quod te, Aesculapi, et te, Salus, ne quid sit huius oro, Ter. Hec. 338. – teils m. ab u. Abl. der Pers., m. folg. ut od. ne (ni) u. Konj., mit u. ohne vorhergeh. allg. Acc., hoc me a vobis orare Iuppiter iussit, ut conquaestores singula in subsellia eant, Plaut. Amph. prol. 65: primum hoc abs te oro, ni me inexorabilem faxis, Pacuv. tr. 122: petivit oravitque a suis amicissimis impense, ut Aeneida adolerent, Gell. 17, 10, 7: oratus ab Artario medico, ne in castris remaneret, Vell. 2, 70, 1. – teils m. cum u. Abl. der Pers.u. m. Acc. der Sache, tu vero face quod tecum precibus pater orat, Enn. ann. 20: m. folg. ut u. Konj., egi atque oravi tecum, uxorem ut duceres, Ter.: tecum oro et quaeso, ut ei detur, Plaut.: m. vorhergeh. allg. Acc., hoc tecum oro, ut illius animum atque ingenium regas, Plaut. – ε) m. folg. Infin., teils ohne Acc. der Pers., die man bittet, oratus sum huc venire, Plaut.: iam pridem a me illos abducere orat, Verg.: oratque mori, Sen. tr. – teils m. Acc. der Pers., principem orabat————deligere senatores, ex quibus etc., Tac. ann. 6, 2: Vibidiam oravit pontificis maximi aures adire, Tac. ann. 11, 32; u. so Tac. ann. 12, 9 u. 13, 13. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin. Praes. Pass., vel Aegypti praeturam concedi sibi oraret, Suet. Ner. 47, 2: quis (occultis precibus) permitti Meherdaten patrium ad fastigium orabant, Tac. ann. 11, 10 extr. – η) m. pro u. Abl., nec pro civibus se orare, sed pro innoxio patriae solo et pro urbe, Iustin. 11, 4, 4: ut Octavius orandus sit pro salute cuiusquam civis, Cic. ep. ad Brut. 1, 16, 2: m. folg. ut u. Konj., ut (deum) pro illa ores, ut sit propitius, Plaut asin. 783. – θ) m. Dat. für wen? venit oratum filio, Plaut. trin. 611. – ι) beim Imperativ, per deos oro, este mei memores, Ov. met. 13, 376 sqq.: remove istaec, oro te, Suet. Caes. 49, 3: absiste inceptis, oro, Sil. 11, 336 (vgl. 11, 350). – κ) ganz absol.: oro, obsecro, ignosce, Cic.: oremus, accusemus, gravius denique minitemur, Ter.: per genua (fußfällig) orare conans, Suet.: orandi iam finem face, Ter.: sororem dare Prusiae precanti atque oranti, Liv.: oranti surdas praebere aures, Ov. – b) beten, talibus orabat dictis, Verg. Aen. 6, 124: mulierem decalvatam orare non decet, Ambros. in Luc. 6. § 19: idem (Christus) secessurus orandi gratiā, ut solebat, in montem, Lact. 4, 15, 20: Passiv unpers., oratur, es wird gebetet, Sidon. epist. 5, 14, 3. – ⇒ Synk. Perf. orasti, Plaut. mil. 1269: 2. Pers. Coni. Perf. orasseis (= oraveris),————Plaut. Epid. 728 G. -
10 egestas
egestās, ātis f. [ egeo ]1) бедность, нужда ( vitam in egestate degĕre C)2) скудость, недостаток ( frumenti Sl)e. rationis Lcr — невежественностьe. animi C — малодушие -
11 bettelarm
bettelarm, mendīcus (der die Wohltätigkeit anderer in Anspruch nehmen muß). – egenus, in Prosa gew. egens (dem es an den notwendigsten Bedürfnissen fehlt). – b. sein, in summa egestate od. mendicitate esse; in summa mendicitate vivere; vitam in egestate degere: b. werden, jmd. b. machen, s. Bettelstab. – Bettelarmut, mendicitas. – egestas (Mangel an den notwendigsten Bedürfnissen übh.); verb. egestas ac mendicitas.
-
12 darben
darben, egēre. in egestate esse. – vitam in egestate degere (in Armut leben). – fraudare se victu. fraudare ventrem (sich alles am Munde abdarben).
-
13 Нужда
- inopia; paupertas; usus (usus vitae necessarii); egentia; egestas (vitam in egestate degere); necessitas; necessitudo; angustiae; difficultas;• бороться с нуждой - paupertatem tolerare;
• терпящий нужду - egenus;
• иметь нужду - egere (aliqua re, alicujus rei);
• у кого меньше всего желаний, у того меньше всего нужды - is minimo eget, qui minimum cupit;
• ощущается крайняя нужда - egetur acriter;
• из нужды - egestate;
-
14 licet
lĭcet, cŭit and cĭtum est, 2 (old form, licessit for licuerit, Plaut. As. 3, 3, 13; imp. liceto, Lex ap. Inscr. Grut. 202, 508 al.), v. n. and impers. [root lic-; Gr. lip-; v. 1. liceo], it is lawful, it is allowed or permitted; one may or can, one is at liberty to do so and so; constr. with neutr. of the demonstr. or rel. pron., with inf. or a subject-clause, with or without a dat., or dat. and inf., with ut or (more freq.) with the simple subj., or entirely absol.(α).With neutr. of the demonstr. or rel. pron. as a subject, with or without a dat.:(β).licere id dicimus, quod legibus, quod more majorum institutisque conceditur. Neque enim quod quisque potest, id ei licet,
Cic. Phil. 13, 6, 14:cui facile persuasi, mihi id, quod rogaret, ne licere quidem, non modo non lubere,
id. Att. 14, 19, 4:quid deceat vos, non quantum liceat vobis, spectare debetis,
id. Rab. Post. 5, 11; cf.:si hominibus tantum licere judicas, quantum possunt: vide, ne, etc.,
id. Phil. 13, 7, 15:si illud non licet, Saltem hoc licebit,
Ter. Eun. 4, 2, 12: neque idem ubique aut licet aut decorum est, Quint. 5, 10, 40:quod in foro non expedit, illic nec liceat,
id. 9, 2, 67:sin et poterit Naevius id quod lubet et ei lubebit, quod non licet, quid agendum est?
Cic. Quint. 30, 94:nihil, quod per leges liceret,
id. Mil. 16, 43:cui tantum de te licuit?
Verg. A. 6, 502; Anthol. Lat. 1, 172, 150:cui tantum fata licere In generum voluere tuum,
Luc. 9, 1025; cf.:tantumque licere horruit,
Sil. 14, 670.—Rarely in plur.:cum in servum omnia liceant, est, etc.,
Sen. Clem. 1, 18, 2.—With inf. or a subject-clause, with or without a dat.: neque terram inicere, neque cruenta Convestire corpora mihi licuit, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 168 Vahl.):(γ).licet nemini contra patriam ducere exercitum,
Cic. Phil. 13, 6, 14:ut tibi id facere liceat,
id. Rep. 1, 6, 10:M. Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,
id. ib. 1, 1, 1:sceleris crimine liceat Cn. Pompeio mortuo, liceat multis aliis carere,
id. Lig. 6, 18; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Cic. Att. 2, 1, 5:quaerere, qui licuerit aedificare navem senatori,
id. Verr. 2, 5, 18, § 45:meamet facta mihi dicere licet,
Sall. J. 85, 24.—Without a dat.:introire in aedes numquam licitum est,
Plaut. Am. 2, 1, 70:impune optare istuc licet,
Ter. Hec. 3, 5, 14:modo liceat vivere,
id. Heaut. 5, 2, 28:licetne scire ex te?
id. Hec. 5, 4, 33:hic subitam rerum commutationem videre licuit,
Caes. B. C. 3, 27, 1; 3, 96, 4:si facere omnino non licebit,
Cic. Phil. 13, 6, 14:licet ora ipsa cernere iratorum,
id. Off. 1, 29, 102; cf. id. Div. 1, 41, 91:licet hoc videre,
id. de Or. 3, 25, 99; id. Div. 1, 7, 13; id. Inv. 1, 15, 21; 2, 23, 71; 2, 9, 29:veretur ne non liceat tenere hereditatem,
id. Att. 13, 48, 1:licetne extra ordinem in provocantem hostem pugnare?
Liv. 23, 47, 1:poscere ut perculsis instare liceat,
id. 2, 65, 2. —With inf. pass. (cf. Krebs, Antibarb. p. 660 sq.):intellegi jam licet, nullum fore imperium,
Cic. Rep. 1, 38, 60:idque e pontificio jure intellegi licet,
id. Tusc. 1, 12, 27; cf.:his cognosci licuit, quantum, etc.,
Caes. B. C. 3, 28; Cic. Off. 1, 7, 20:evocari ex insula Cyprios non licet,
id. Att. 5, 21, 6:in senatu dici nihil liceat,
id. ib. 3, 12, 1:coöptari sacerdotem licebat,
id. Fam. 3, 10, 9:in eum ordinem coöptari licet,
id. Verr. 2, 2, 49, § 120:id primum in poëtis cerni licet,
id. de Or. 3, 7, 27; id. Ac. 1, 4, 17.—The noun of the subject-clause is regularly in the acc.:licet me id scire quid sit?
Plaut. Ps. 1, 1, 14:non licet hominem esse, etc.,
Ter. Heaut. 4, 1, 53:si licet me latere,
id. ib. 4, 2, 5:hocine me miserum non licere meo modo ingenium frui!
id. ib. 2, 4, 21; cf.:eodem ut jure uti senem Liceat, id. Hec. prol. alt. 3: non licet me isto tanto bono uti,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154:cum non liceret Romae quemquam esse, etc.,
id. ib. 2, 2, 41, §100: ex eis locis, in quibus te habere nihil licet,
id. ib. 2, 5, 18, §45: quare licet etiam mortalem esse animum judicantem aeterna moliri,
id. Tusc. 1, 38, 91:cur his per te frui libertate sua, cur denique esse liberos non licet?
id. Fl. 29, 71 B. and K. (al. liberis; v. infra).—So with esse:liceat esse miseros,
Cic. Lig. 6, 18; cf.:medios esse jam non licebit,
id. Att. 10, 8, 4; id. Tusc. 5, 15, 44; 1, 38, 91 Klotz N. cr.; also with fieri:ut eum liceat ante tempus consulem fieri,
Auct. Her. 3, 2, 2:ut jam liceat una comprehensione omnia complecti non dubitantemque dicere, etc.,
Cic. Fin. 5, 9, 26:haec praescripta servantem licet magnifice vivere,
id. Off. 1, 26, 92:licet tamen opera prodesse multis, beneficia petentem, etc.,
id. ib. 2, 19, 67.—So with acc. with a subject-inf., esse or fieri, even when licet is accompanied by the dat.:si civi Romano licet esse Gaditanum,
Cic. Balb. 12, 29:potest incidere quaestio, An huic esse procuratorem liceat?
Quint. 7, 1, 19:procuratorem tibi esse non licuit,
id. 4, 4, 6 Zumpt N. cr.:mihi non licet esse piam,
Ov. H. 14, 64: is erat annus, quo per leges ei consulem fieri liceret Caes. B. C. 3, 1 Oud. N. cr. —But more freq., in this case, there is an attraction of the predicate-noun to the dative dependent on licet.—Hence,Licet alicui with inf., esp. with esse:(δ).per hanc tibi cenam incenato esse hodie licet,
Plaut. Stich. 4, 2, 31:per hanc curam quieto tibi licet esse,
id. Ep. 3, 2, 2:licuit esse otioso Themistocli,
Cic. Tusc. 1, 15, 33; cf.:ut tibi abesse liceat, et esse otioso,
id. Att. 9, 2, A, 1: quare [p. 1063] judici mihi non esse liceat, id. Rab. Post. 7, 17:ut iis ingratis esse non liceat,
id. Off. 2, 18, 63:quo in genere mihi neglegenti esse non licet,
id. Att. 1, 17, 6:cur iis per te frui libertate sua, cur denique esse liberis non licet?
id. Fl. 29, 71 (B. and K. liberos; v. supra):quibus otiosis ne in communi quidem otio liceat esse,
id. Cael. 1, 1:quibus licet jam esse fortunatissimis,
Caes. B. G. 6, 35, 8:illis timidis et ignavis licet esse,
Liv. 21, 44, 3.—With other verbs than esse:ut sibi per te liceat innocenti vitam in egestate degere,
Cic. Rosc. Am. 49, 144:cum postulasset... ut sibi triumphanti urbem invehi liceret,
Liv. 38, 44 fin. —Very rarely, in this construction, the dative with licet is wanting, and is to be supplied from the connection: atqui licet esse beatis (sc. iis),
Hor. S. 1, 1, 19:licet eminus esse Fortibus,
Ov. M. 8, 405:Hannibal precatur deos ut incolumi cedere atque abire liceat,
Liv. 26, 41, 16:sibi vitam filiae suā cariorem fuisse, si liberae ac pudicae vivere licitum fuisset,
id. 3, 50, 6. Cf. on this and the preced. construction, Krüger, Untersuchungen, vol. iii. p. 359 sq.; Ruddim. 2, p. 15; Zumpt, Gram. § 601; Madv. Gram. § 393, c. and obs. 1.—With ut, and more freq. with the simple subj.:(ε).neque jam mihi licet neque est integrum, ut, etc.,
Cic. Mur. 4, 8:facto nunc laedat licet,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:mea quidem causa salvos sis licet,
id. Rud. 1, 2, 51:ludas licet,
Ter. Phorm. 2, 2, 33:fremant omnes licet,
Cic. de Or. 1, 44, 195:sed omnia licet concurrant,
id. Att. 14, 4, 2:ex qua licet pauca degustes,
id. ib. 1, 16, 8:vel ipsi hoc dicas licet,
id. ib. 5, 1, 4:quamvis licet insectemur istos, metuo ne soli philosophi sint,
id. Tusc. 4, 24, 53; cf. id. Leg. 3, 10, 24; id. N. D. 3, 36, 88:sequatur Hermagoram licebit,
id. Inv. 1, 51, 97; id. Rosc. Am. 17, 49:sis pecore et multa dives tellure licebit,
Hor. Epod. 15, 19:detrahat auctori multum fortuna licebit,
Ov. Tr. 5, 14, 3; Verg. A. 6, 400. Cf. also under II. a.—As a v. impers. absol., with or without dat.:II.immo, aliis si licet, tibi non licet,
Ter. Heaut. 4, 15, 49:cum licitum est ei,
id. And. 2, 6, 12:nec crederem mihi impunius Licere,
id. Heaut. 3, 2, 50:quod profecto faciam, si mihi per ejusdem amicitiam licebit,
Cic. Fam. 1, 8, 3: Ph. Sed quaeso, hominem ut jubeas arcessi. He. Licet, that may be or may be done, I have no objection, Plaut. Capt. 5, 1, 29:si per vos licet,
id. As. prol. 12:id quod postea, si per vos, judices, licitum erit, aperietur,
Cic. Rosc. Am. 44, 127:dum per aetatem licet,
Ter. Ad. 1, 2, 28:fruare, dum licet,
id. Heaut. 2, 3, 104; cf.:dum licet, loquimini mecum,
id. Phorm. 3, 3, 16:sic ut quimus, aiunt, quando, ut volumus, non licet,
id. And. 4, 5, 10:ut id, quoad posset, quod fas esset, quoad liceret, populi ad partes daret,
Cic. Agr. 2, 7, 19.Transf. When licet introduces a subordinate proposition, which makes a concession, without abandoning the main proposition, it is used as a conjunction corresponding to quamvis, quamquam, etsi. In late Latin it is, like these, connected with the indicative, and in the class. per. it is not unfreq. opposed to tamen and certe in the main proposition; even if, although, notwithstanding.A.With subj. (class.):B.quoniam quidem semel suscepi, licet hercules undique omnes mihi minae et terrores periculaque impendeant omnia, succurram atque subibo,
Cic. Rosc. Am. 11, 31:improbitas, licet adversario molesta sit, judici invisa est,
Quint. 6, 4, 15: in comoedia maxime claudamus: licet Varro Musas Plautino dicat sermone locuturas fuisse, si Latine loqui vellent;licet, etc.,
id. 10, 1, 99:vita brevis est, licet supra mille annos exeat,
Sen. Brev. Vit. 6:licet ingens janitor... exsanguis terreat umbras,
Verg. A. 6, 400. —With part. for subj.:isque, licet caeli regione remotos, mente deos adiit,
Ov. M. 15, 62.—With a corresp. tamen:licet laudem Fortunam, tamen, ut ne Salutem culpem,
Plaut. As. 3, 3, 28:licet saepius tibi hujus generis litteras mittam... sed tamen, etc.,
Cic. Fam. 13, 27, 1:licet tibi significarim, ut ad me venires, tamen, etc.,
id. Att. 3, 12, 3; Quint. 2, 2, 8; 8, 3, 69:licet ergo non sint confirmati testamento, a me tamen, ut confirmati, observabuntur,
Plin. Ep. 2, 16, 3; Quint. 7 praef. § 2: constet illi licet fides et benevolentia, tranquillitas tamen, etc., Sen. Tranq. Anim. 7, 6.—With ellips. of subj.:immatura licet, tamen huc non noxia veni (sc. venias),
Prop. 5, 11, 17.—With a corresp. certe:licet enim haec quivis arbitratu suo reprehendat... certe levior reprehensio est,
Cic. Ac. 2, 32, 102.—With indic. (post-class.):C.licet inter gesta et facta videtur quaedam esse subtilis differentia, attamen, etc.,
Dig. 50, 16, 58; 2, 15, 8, § 25:licet directae libertates deficiunt, attamen, etc.,
ib. 29, 7, 2: obduxi licet arma, sum Priapus, Poëta ap. Anth. Lat. 5, 218; Macr. S. 1, 11; App. M. 2, p. 117, 25.—As an adv. with adj. or part., although (post-class.):1.licet contumacissimum, tamen efficacissimum, etc.,
Sen. Cons. ad Marc. 8, 1:miles, licet membris vigentibus firmus, se solum circumspicit,
Amm. 14, 10, 12; 17, 12, 11; Claud. Mam. Paneg. Max. 1.—Hence,lĭcens, entis, P. a., free, unrestrained, uncurbed, bold, forward, presumptuous, licentious.A.Of persons (only poet. and in post-class. prose):B.quam audaces et quam licentes sumus qui, etc.,
Gell. 15, 9, 4:unde licens Fabius sacra Lupercus habet,
Prop. 4, 1, 26:turba licens, Naides improbae,
Sen. Hippol. 777.—Of inanim. and abstr. things (once in Cic.; elsewh. only poet. and in post-Aug. prose):2.licentior dithyrambus,
Cic. de Or. 3, 48, 185:hic tibi multa licet sermone licentia tecto Dicere,
Ov. A. A. 1, 569:joci,
Stat. S. 1, 6, 93:licentior epistula, Plin. N. H. prooem. § 1: imperium,
Val. Max. 6, 4, 2:vita,
id. 9, 1, 3. —Hence, adv.: lĭcenter, freely, according to one's own pleasure or fancy; and, in a bad sense, without restraint, boldly, impudently, licentiously (class.):at quam licenter!
Cic. N. D. 1, 39, 109:ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare,
id. Or. 23, 77:Graeci licenter multa,
Quint. 1, 8, 6:aliquid facere,
Liv. 26, 10.— Comp.:(servos) licentius, liberius, familiarius cum domina vivere,
Cic. Cael. 23, 57:Romanos, remoto metu, laxius licentiusque futuros,
more remiss in their discipline, Sall. J. 87 fin.:gerere res communes,
id. ib. 108:ausi aliquid,
Quint. 2, 4, 14:si quid licentius dixerint,
id. 1, 2, 7:translata,
id. 8, 3, 37; 12, 10, 50:Liberum et Cererem pro vino et pane licentius, quam ut fori severitas ferat,
id. 8, 6, 24; Tac. A. 6, 13.—lĭcĭtus, a, um, P. a., permitted, allowed, allowable, lawful ( poet. and post-Aug. for permissus, honestus):sermo,
Verg. A. 8, 468:torus,
Petr. 34, 8:acies,
Stat. Th. 11, 123:negotiatio,
Dig. 37, 14, 2:contractus,
ib. 50, 14, 3.—In plur. as subst.: lĭcĭta, ōrum, n., things that are lawful:ipse per licita atque illicita foedatus,
Tac. A. 15, 37.—Hence, adv., in two forms: lĭcĭtē and lĭcĭtō, rightfully, lawfully (post-class. for juste, honeste, legitime).—Form licite, Dig. 30, 114, § 5.—Form licito,
Sol. 11, 8; Cod. Th. 11, 8, 3. -
15 licita
lĭcet, cŭit and cĭtum est, 2 (old form, licessit for licuerit, Plaut. As. 3, 3, 13; imp. liceto, Lex ap. Inscr. Grut. 202, 508 al.), v. n. and impers. [root lic-; Gr. lip-; v. 1. liceo], it is lawful, it is allowed or permitted; one may or can, one is at liberty to do so and so; constr. with neutr. of the demonstr. or rel. pron., with inf. or a subject-clause, with or without a dat., or dat. and inf., with ut or (more freq.) with the simple subj., or entirely absol.(α).With neutr. of the demonstr. or rel. pron. as a subject, with or without a dat.:(β).licere id dicimus, quod legibus, quod more majorum institutisque conceditur. Neque enim quod quisque potest, id ei licet,
Cic. Phil. 13, 6, 14:cui facile persuasi, mihi id, quod rogaret, ne licere quidem, non modo non lubere,
id. Att. 14, 19, 4:quid deceat vos, non quantum liceat vobis, spectare debetis,
id. Rab. Post. 5, 11; cf.:si hominibus tantum licere judicas, quantum possunt: vide, ne, etc.,
id. Phil. 13, 7, 15:si illud non licet, Saltem hoc licebit,
Ter. Eun. 4, 2, 12: neque idem ubique aut licet aut decorum est, Quint. 5, 10, 40:quod in foro non expedit, illic nec liceat,
id. 9, 2, 67:sin et poterit Naevius id quod lubet et ei lubebit, quod non licet, quid agendum est?
Cic. Quint. 30, 94:nihil, quod per leges liceret,
id. Mil. 16, 43:cui tantum de te licuit?
Verg. A. 6, 502; Anthol. Lat. 1, 172, 150:cui tantum fata licere In generum voluere tuum,
Luc. 9, 1025; cf.:tantumque licere horruit,
Sil. 14, 670.—Rarely in plur.:cum in servum omnia liceant, est, etc.,
Sen. Clem. 1, 18, 2.—With inf. or a subject-clause, with or without a dat.: neque terram inicere, neque cruenta Convestire corpora mihi licuit, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 168 Vahl.):(γ).licet nemini contra patriam ducere exercitum,
Cic. Phil. 13, 6, 14:ut tibi id facere liceat,
id. Rep. 1, 6, 10:M. Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,
id. ib. 1, 1, 1:sceleris crimine liceat Cn. Pompeio mortuo, liceat multis aliis carere,
id. Lig. 6, 18; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Cic. Att. 2, 1, 5:quaerere, qui licuerit aedificare navem senatori,
id. Verr. 2, 5, 18, § 45:meamet facta mihi dicere licet,
Sall. J. 85, 24.—Without a dat.:introire in aedes numquam licitum est,
Plaut. Am. 2, 1, 70:impune optare istuc licet,
Ter. Hec. 3, 5, 14:modo liceat vivere,
id. Heaut. 5, 2, 28:licetne scire ex te?
id. Hec. 5, 4, 33:hic subitam rerum commutationem videre licuit,
Caes. B. C. 3, 27, 1; 3, 96, 4:si facere omnino non licebit,
Cic. Phil. 13, 6, 14:licet ora ipsa cernere iratorum,
id. Off. 1, 29, 102; cf. id. Div. 1, 41, 91:licet hoc videre,
id. de Or. 3, 25, 99; id. Div. 1, 7, 13; id. Inv. 1, 15, 21; 2, 23, 71; 2, 9, 29:veretur ne non liceat tenere hereditatem,
id. Att. 13, 48, 1:licetne extra ordinem in provocantem hostem pugnare?
Liv. 23, 47, 1:poscere ut perculsis instare liceat,
id. 2, 65, 2. —With inf. pass. (cf. Krebs, Antibarb. p. 660 sq.):intellegi jam licet, nullum fore imperium,
Cic. Rep. 1, 38, 60:idque e pontificio jure intellegi licet,
id. Tusc. 1, 12, 27; cf.:his cognosci licuit, quantum, etc.,
Caes. B. C. 3, 28; Cic. Off. 1, 7, 20:evocari ex insula Cyprios non licet,
id. Att. 5, 21, 6:in senatu dici nihil liceat,
id. ib. 3, 12, 1:coöptari sacerdotem licebat,
id. Fam. 3, 10, 9:in eum ordinem coöptari licet,
id. Verr. 2, 2, 49, § 120:id primum in poëtis cerni licet,
id. de Or. 3, 7, 27; id. Ac. 1, 4, 17.—The noun of the subject-clause is regularly in the acc.:licet me id scire quid sit?
Plaut. Ps. 1, 1, 14:non licet hominem esse, etc.,
Ter. Heaut. 4, 1, 53:si licet me latere,
id. ib. 4, 2, 5:hocine me miserum non licere meo modo ingenium frui!
id. ib. 2, 4, 21; cf.:eodem ut jure uti senem Liceat, id. Hec. prol. alt. 3: non licet me isto tanto bono uti,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154:cum non liceret Romae quemquam esse, etc.,
id. ib. 2, 2, 41, §100: ex eis locis, in quibus te habere nihil licet,
id. ib. 2, 5, 18, §45: quare licet etiam mortalem esse animum judicantem aeterna moliri,
id. Tusc. 1, 38, 91:cur his per te frui libertate sua, cur denique esse liberos non licet?
id. Fl. 29, 71 B. and K. (al. liberis; v. infra).—So with esse:liceat esse miseros,
Cic. Lig. 6, 18; cf.:medios esse jam non licebit,
id. Att. 10, 8, 4; id. Tusc. 5, 15, 44; 1, 38, 91 Klotz N. cr.; also with fieri:ut eum liceat ante tempus consulem fieri,
Auct. Her. 3, 2, 2:ut jam liceat una comprehensione omnia complecti non dubitantemque dicere, etc.,
Cic. Fin. 5, 9, 26:haec praescripta servantem licet magnifice vivere,
id. Off. 1, 26, 92:licet tamen opera prodesse multis, beneficia petentem, etc.,
id. ib. 2, 19, 67.—So with acc. with a subject-inf., esse or fieri, even when licet is accompanied by the dat.:si civi Romano licet esse Gaditanum,
Cic. Balb. 12, 29:potest incidere quaestio, An huic esse procuratorem liceat?
Quint. 7, 1, 19:procuratorem tibi esse non licuit,
id. 4, 4, 6 Zumpt N. cr.:mihi non licet esse piam,
Ov. H. 14, 64: is erat annus, quo per leges ei consulem fieri liceret Caes. B. C. 3, 1 Oud. N. cr. —But more freq., in this case, there is an attraction of the predicate-noun to the dative dependent on licet.—Hence,Licet alicui with inf., esp. with esse:(δ).per hanc tibi cenam incenato esse hodie licet,
Plaut. Stich. 4, 2, 31:per hanc curam quieto tibi licet esse,
id. Ep. 3, 2, 2:licuit esse otioso Themistocli,
Cic. Tusc. 1, 15, 33; cf.:ut tibi abesse liceat, et esse otioso,
id. Att. 9, 2, A, 1: quare [p. 1063] judici mihi non esse liceat, id. Rab. Post. 7, 17:ut iis ingratis esse non liceat,
id. Off. 2, 18, 63:quo in genere mihi neglegenti esse non licet,
id. Att. 1, 17, 6:cur iis per te frui libertate sua, cur denique esse liberis non licet?
id. Fl. 29, 71 (B. and K. liberos; v. supra):quibus otiosis ne in communi quidem otio liceat esse,
id. Cael. 1, 1:quibus licet jam esse fortunatissimis,
Caes. B. G. 6, 35, 8:illis timidis et ignavis licet esse,
Liv. 21, 44, 3.—With other verbs than esse:ut sibi per te liceat innocenti vitam in egestate degere,
Cic. Rosc. Am. 49, 144:cum postulasset... ut sibi triumphanti urbem invehi liceret,
Liv. 38, 44 fin. —Very rarely, in this construction, the dative with licet is wanting, and is to be supplied from the connection: atqui licet esse beatis (sc. iis),
Hor. S. 1, 1, 19:licet eminus esse Fortibus,
Ov. M. 8, 405:Hannibal precatur deos ut incolumi cedere atque abire liceat,
Liv. 26, 41, 16:sibi vitam filiae suā cariorem fuisse, si liberae ac pudicae vivere licitum fuisset,
id. 3, 50, 6. Cf. on this and the preced. construction, Krüger, Untersuchungen, vol. iii. p. 359 sq.; Ruddim. 2, p. 15; Zumpt, Gram. § 601; Madv. Gram. § 393, c. and obs. 1.—With ut, and more freq. with the simple subj.:(ε).neque jam mihi licet neque est integrum, ut, etc.,
Cic. Mur. 4, 8:facto nunc laedat licet,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:mea quidem causa salvos sis licet,
id. Rud. 1, 2, 51:ludas licet,
Ter. Phorm. 2, 2, 33:fremant omnes licet,
Cic. de Or. 1, 44, 195:sed omnia licet concurrant,
id. Att. 14, 4, 2:ex qua licet pauca degustes,
id. ib. 1, 16, 8:vel ipsi hoc dicas licet,
id. ib. 5, 1, 4:quamvis licet insectemur istos, metuo ne soli philosophi sint,
id. Tusc. 4, 24, 53; cf. id. Leg. 3, 10, 24; id. N. D. 3, 36, 88:sequatur Hermagoram licebit,
id. Inv. 1, 51, 97; id. Rosc. Am. 17, 49:sis pecore et multa dives tellure licebit,
Hor. Epod. 15, 19:detrahat auctori multum fortuna licebit,
Ov. Tr. 5, 14, 3; Verg. A. 6, 400. Cf. also under II. a.—As a v. impers. absol., with or without dat.:II.immo, aliis si licet, tibi non licet,
Ter. Heaut. 4, 15, 49:cum licitum est ei,
id. And. 2, 6, 12:nec crederem mihi impunius Licere,
id. Heaut. 3, 2, 50:quod profecto faciam, si mihi per ejusdem amicitiam licebit,
Cic. Fam. 1, 8, 3: Ph. Sed quaeso, hominem ut jubeas arcessi. He. Licet, that may be or may be done, I have no objection, Plaut. Capt. 5, 1, 29:si per vos licet,
id. As. prol. 12:id quod postea, si per vos, judices, licitum erit, aperietur,
Cic. Rosc. Am. 44, 127:dum per aetatem licet,
Ter. Ad. 1, 2, 28:fruare, dum licet,
id. Heaut. 2, 3, 104; cf.:dum licet, loquimini mecum,
id. Phorm. 3, 3, 16:sic ut quimus, aiunt, quando, ut volumus, non licet,
id. And. 4, 5, 10:ut id, quoad posset, quod fas esset, quoad liceret, populi ad partes daret,
Cic. Agr. 2, 7, 19.Transf. When licet introduces a subordinate proposition, which makes a concession, without abandoning the main proposition, it is used as a conjunction corresponding to quamvis, quamquam, etsi. In late Latin it is, like these, connected with the indicative, and in the class. per. it is not unfreq. opposed to tamen and certe in the main proposition; even if, although, notwithstanding.A.With subj. (class.):B.quoniam quidem semel suscepi, licet hercules undique omnes mihi minae et terrores periculaque impendeant omnia, succurram atque subibo,
Cic. Rosc. Am. 11, 31:improbitas, licet adversario molesta sit, judici invisa est,
Quint. 6, 4, 15: in comoedia maxime claudamus: licet Varro Musas Plautino dicat sermone locuturas fuisse, si Latine loqui vellent;licet, etc.,
id. 10, 1, 99:vita brevis est, licet supra mille annos exeat,
Sen. Brev. Vit. 6:licet ingens janitor... exsanguis terreat umbras,
Verg. A. 6, 400. —With part. for subj.:isque, licet caeli regione remotos, mente deos adiit,
Ov. M. 15, 62.—With a corresp. tamen:licet laudem Fortunam, tamen, ut ne Salutem culpem,
Plaut. As. 3, 3, 28:licet saepius tibi hujus generis litteras mittam... sed tamen, etc.,
Cic. Fam. 13, 27, 1:licet tibi significarim, ut ad me venires, tamen, etc.,
id. Att. 3, 12, 3; Quint. 2, 2, 8; 8, 3, 69:licet ergo non sint confirmati testamento, a me tamen, ut confirmati, observabuntur,
Plin. Ep. 2, 16, 3; Quint. 7 praef. § 2: constet illi licet fides et benevolentia, tranquillitas tamen, etc., Sen. Tranq. Anim. 7, 6.—With ellips. of subj.:immatura licet, tamen huc non noxia veni (sc. venias),
Prop. 5, 11, 17.—With a corresp. certe:licet enim haec quivis arbitratu suo reprehendat... certe levior reprehensio est,
Cic. Ac. 2, 32, 102.—With indic. (post-class.):C.licet inter gesta et facta videtur quaedam esse subtilis differentia, attamen, etc.,
Dig. 50, 16, 58; 2, 15, 8, § 25:licet directae libertates deficiunt, attamen, etc.,
ib. 29, 7, 2: obduxi licet arma, sum Priapus, Poëta ap. Anth. Lat. 5, 218; Macr. S. 1, 11; App. M. 2, p. 117, 25.—As an adv. with adj. or part., although (post-class.):1.licet contumacissimum, tamen efficacissimum, etc.,
Sen. Cons. ad Marc. 8, 1:miles, licet membris vigentibus firmus, se solum circumspicit,
Amm. 14, 10, 12; 17, 12, 11; Claud. Mam. Paneg. Max. 1.—Hence,lĭcens, entis, P. a., free, unrestrained, uncurbed, bold, forward, presumptuous, licentious.A.Of persons (only poet. and in post-class. prose):B.quam audaces et quam licentes sumus qui, etc.,
Gell. 15, 9, 4:unde licens Fabius sacra Lupercus habet,
Prop. 4, 1, 26:turba licens, Naides improbae,
Sen. Hippol. 777.—Of inanim. and abstr. things (once in Cic.; elsewh. only poet. and in post-Aug. prose):2.licentior dithyrambus,
Cic. de Or. 3, 48, 185:hic tibi multa licet sermone licentia tecto Dicere,
Ov. A. A. 1, 569:joci,
Stat. S. 1, 6, 93:licentior epistula, Plin. N. H. prooem. § 1: imperium,
Val. Max. 6, 4, 2:vita,
id. 9, 1, 3. —Hence, adv.: lĭcenter, freely, according to one's own pleasure or fancy; and, in a bad sense, without restraint, boldly, impudently, licentiously (class.):at quam licenter!
Cic. N. D. 1, 39, 109:ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare,
id. Or. 23, 77:Graeci licenter multa,
Quint. 1, 8, 6:aliquid facere,
Liv. 26, 10.— Comp.:(servos) licentius, liberius, familiarius cum domina vivere,
Cic. Cael. 23, 57:Romanos, remoto metu, laxius licentiusque futuros,
more remiss in their discipline, Sall. J. 87 fin.:gerere res communes,
id. ib. 108:ausi aliquid,
Quint. 2, 4, 14:si quid licentius dixerint,
id. 1, 2, 7:translata,
id. 8, 3, 37; 12, 10, 50:Liberum et Cererem pro vino et pane licentius, quam ut fori severitas ferat,
id. 8, 6, 24; Tac. A. 6, 13.—lĭcĭtus, a, um, P. a., permitted, allowed, allowable, lawful ( poet. and post-Aug. for permissus, honestus):sermo,
Verg. A. 8, 468:torus,
Petr. 34, 8:acies,
Stat. Th. 11, 123:negotiatio,
Dig. 37, 14, 2:contractus,
ib. 50, 14, 3.—In plur. as subst.: lĭcĭta, ōrum, n., things that are lawful:ipse per licita atque illicita foedatus,
Tac. A. 15, 37.—Hence, adv., in two forms: lĭcĭtē and lĭcĭtō, rightfully, lawfully (post-class. for juste, honeste, legitime).—Form licite, Dig. 30, 114, § 5.—Form licito,
Sol. 11, 8; Cod. Th. 11, 8, 3. -
16 licito
lĭcet, cŭit and cĭtum est, 2 (old form, licessit for licuerit, Plaut. As. 3, 3, 13; imp. liceto, Lex ap. Inscr. Grut. 202, 508 al.), v. n. and impers. [root lic-; Gr. lip-; v. 1. liceo], it is lawful, it is allowed or permitted; one may or can, one is at liberty to do so and so; constr. with neutr. of the demonstr. or rel. pron., with inf. or a subject-clause, with or without a dat., or dat. and inf., with ut or (more freq.) with the simple subj., or entirely absol.(α).With neutr. of the demonstr. or rel. pron. as a subject, with or without a dat.:(β).licere id dicimus, quod legibus, quod more majorum institutisque conceditur. Neque enim quod quisque potest, id ei licet,
Cic. Phil. 13, 6, 14:cui facile persuasi, mihi id, quod rogaret, ne licere quidem, non modo non lubere,
id. Att. 14, 19, 4:quid deceat vos, non quantum liceat vobis, spectare debetis,
id. Rab. Post. 5, 11; cf.:si hominibus tantum licere judicas, quantum possunt: vide, ne, etc.,
id. Phil. 13, 7, 15:si illud non licet, Saltem hoc licebit,
Ter. Eun. 4, 2, 12: neque idem ubique aut licet aut decorum est, Quint. 5, 10, 40:quod in foro non expedit, illic nec liceat,
id. 9, 2, 67:sin et poterit Naevius id quod lubet et ei lubebit, quod non licet, quid agendum est?
Cic. Quint. 30, 94:nihil, quod per leges liceret,
id. Mil. 16, 43:cui tantum de te licuit?
Verg. A. 6, 502; Anthol. Lat. 1, 172, 150:cui tantum fata licere In generum voluere tuum,
Luc. 9, 1025; cf.:tantumque licere horruit,
Sil. 14, 670.—Rarely in plur.:cum in servum omnia liceant, est, etc.,
Sen. Clem. 1, 18, 2.—With inf. or a subject-clause, with or without a dat.: neque terram inicere, neque cruenta Convestire corpora mihi licuit, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 168 Vahl.):(γ).licet nemini contra patriam ducere exercitum,
Cic. Phil. 13, 6, 14:ut tibi id facere liceat,
id. Rep. 1, 6, 10:M. Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,
id. ib. 1, 1, 1:sceleris crimine liceat Cn. Pompeio mortuo, liceat multis aliis carere,
id. Lig. 6, 18; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Cic. Att. 2, 1, 5:quaerere, qui licuerit aedificare navem senatori,
id. Verr. 2, 5, 18, § 45:meamet facta mihi dicere licet,
Sall. J. 85, 24.—Without a dat.:introire in aedes numquam licitum est,
Plaut. Am. 2, 1, 70:impune optare istuc licet,
Ter. Hec. 3, 5, 14:modo liceat vivere,
id. Heaut. 5, 2, 28:licetne scire ex te?
id. Hec. 5, 4, 33:hic subitam rerum commutationem videre licuit,
Caes. B. C. 3, 27, 1; 3, 96, 4:si facere omnino non licebit,
Cic. Phil. 13, 6, 14:licet ora ipsa cernere iratorum,
id. Off. 1, 29, 102; cf. id. Div. 1, 41, 91:licet hoc videre,
id. de Or. 3, 25, 99; id. Div. 1, 7, 13; id. Inv. 1, 15, 21; 2, 23, 71; 2, 9, 29:veretur ne non liceat tenere hereditatem,
id. Att. 13, 48, 1:licetne extra ordinem in provocantem hostem pugnare?
Liv. 23, 47, 1:poscere ut perculsis instare liceat,
id. 2, 65, 2. —With inf. pass. (cf. Krebs, Antibarb. p. 660 sq.):intellegi jam licet, nullum fore imperium,
Cic. Rep. 1, 38, 60:idque e pontificio jure intellegi licet,
id. Tusc. 1, 12, 27; cf.:his cognosci licuit, quantum, etc.,
Caes. B. C. 3, 28; Cic. Off. 1, 7, 20:evocari ex insula Cyprios non licet,
id. Att. 5, 21, 6:in senatu dici nihil liceat,
id. ib. 3, 12, 1:coöptari sacerdotem licebat,
id. Fam. 3, 10, 9:in eum ordinem coöptari licet,
id. Verr. 2, 2, 49, § 120:id primum in poëtis cerni licet,
id. de Or. 3, 7, 27; id. Ac. 1, 4, 17.—The noun of the subject-clause is regularly in the acc.:licet me id scire quid sit?
Plaut. Ps. 1, 1, 14:non licet hominem esse, etc.,
Ter. Heaut. 4, 1, 53:si licet me latere,
id. ib. 4, 2, 5:hocine me miserum non licere meo modo ingenium frui!
id. ib. 2, 4, 21; cf.:eodem ut jure uti senem Liceat, id. Hec. prol. alt. 3: non licet me isto tanto bono uti,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154:cum non liceret Romae quemquam esse, etc.,
id. ib. 2, 2, 41, §100: ex eis locis, in quibus te habere nihil licet,
id. ib. 2, 5, 18, §45: quare licet etiam mortalem esse animum judicantem aeterna moliri,
id. Tusc. 1, 38, 91:cur his per te frui libertate sua, cur denique esse liberos non licet?
id. Fl. 29, 71 B. and K. (al. liberis; v. infra).—So with esse:liceat esse miseros,
Cic. Lig. 6, 18; cf.:medios esse jam non licebit,
id. Att. 10, 8, 4; id. Tusc. 5, 15, 44; 1, 38, 91 Klotz N. cr.; also with fieri:ut eum liceat ante tempus consulem fieri,
Auct. Her. 3, 2, 2:ut jam liceat una comprehensione omnia complecti non dubitantemque dicere, etc.,
Cic. Fin. 5, 9, 26:haec praescripta servantem licet magnifice vivere,
id. Off. 1, 26, 92:licet tamen opera prodesse multis, beneficia petentem, etc.,
id. ib. 2, 19, 67.—So with acc. with a subject-inf., esse or fieri, even when licet is accompanied by the dat.:si civi Romano licet esse Gaditanum,
Cic. Balb. 12, 29:potest incidere quaestio, An huic esse procuratorem liceat?
Quint. 7, 1, 19:procuratorem tibi esse non licuit,
id. 4, 4, 6 Zumpt N. cr.:mihi non licet esse piam,
Ov. H. 14, 64: is erat annus, quo per leges ei consulem fieri liceret Caes. B. C. 3, 1 Oud. N. cr. —But more freq., in this case, there is an attraction of the predicate-noun to the dative dependent on licet.—Hence,Licet alicui with inf., esp. with esse:(δ).per hanc tibi cenam incenato esse hodie licet,
Plaut. Stich. 4, 2, 31:per hanc curam quieto tibi licet esse,
id. Ep. 3, 2, 2:licuit esse otioso Themistocli,
Cic. Tusc. 1, 15, 33; cf.:ut tibi abesse liceat, et esse otioso,
id. Att. 9, 2, A, 1: quare [p. 1063] judici mihi non esse liceat, id. Rab. Post. 7, 17:ut iis ingratis esse non liceat,
id. Off. 2, 18, 63:quo in genere mihi neglegenti esse non licet,
id. Att. 1, 17, 6:cur iis per te frui libertate sua, cur denique esse liberis non licet?
id. Fl. 29, 71 (B. and K. liberos; v. supra):quibus otiosis ne in communi quidem otio liceat esse,
id. Cael. 1, 1:quibus licet jam esse fortunatissimis,
Caes. B. G. 6, 35, 8:illis timidis et ignavis licet esse,
Liv. 21, 44, 3.—With other verbs than esse:ut sibi per te liceat innocenti vitam in egestate degere,
Cic. Rosc. Am. 49, 144:cum postulasset... ut sibi triumphanti urbem invehi liceret,
Liv. 38, 44 fin. —Very rarely, in this construction, the dative with licet is wanting, and is to be supplied from the connection: atqui licet esse beatis (sc. iis),
Hor. S. 1, 1, 19:licet eminus esse Fortibus,
Ov. M. 8, 405:Hannibal precatur deos ut incolumi cedere atque abire liceat,
Liv. 26, 41, 16:sibi vitam filiae suā cariorem fuisse, si liberae ac pudicae vivere licitum fuisset,
id. 3, 50, 6. Cf. on this and the preced. construction, Krüger, Untersuchungen, vol. iii. p. 359 sq.; Ruddim. 2, p. 15; Zumpt, Gram. § 601; Madv. Gram. § 393, c. and obs. 1.—With ut, and more freq. with the simple subj.:(ε).neque jam mihi licet neque est integrum, ut, etc.,
Cic. Mur. 4, 8:facto nunc laedat licet,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:mea quidem causa salvos sis licet,
id. Rud. 1, 2, 51:ludas licet,
Ter. Phorm. 2, 2, 33:fremant omnes licet,
Cic. de Or. 1, 44, 195:sed omnia licet concurrant,
id. Att. 14, 4, 2:ex qua licet pauca degustes,
id. ib. 1, 16, 8:vel ipsi hoc dicas licet,
id. ib. 5, 1, 4:quamvis licet insectemur istos, metuo ne soli philosophi sint,
id. Tusc. 4, 24, 53; cf. id. Leg. 3, 10, 24; id. N. D. 3, 36, 88:sequatur Hermagoram licebit,
id. Inv. 1, 51, 97; id. Rosc. Am. 17, 49:sis pecore et multa dives tellure licebit,
Hor. Epod. 15, 19:detrahat auctori multum fortuna licebit,
Ov. Tr. 5, 14, 3; Verg. A. 6, 400. Cf. also under II. a.—As a v. impers. absol., with or without dat.:II.immo, aliis si licet, tibi non licet,
Ter. Heaut. 4, 15, 49:cum licitum est ei,
id. And. 2, 6, 12:nec crederem mihi impunius Licere,
id. Heaut. 3, 2, 50:quod profecto faciam, si mihi per ejusdem amicitiam licebit,
Cic. Fam. 1, 8, 3: Ph. Sed quaeso, hominem ut jubeas arcessi. He. Licet, that may be or may be done, I have no objection, Plaut. Capt. 5, 1, 29:si per vos licet,
id. As. prol. 12:id quod postea, si per vos, judices, licitum erit, aperietur,
Cic. Rosc. Am. 44, 127:dum per aetatem licet,
Ter. Ad. 1, 2, 28:fruare, dum licet,
id. Heaut. 2, 3, 104; cf.:dum licet, loquimini mecum,
id. Phorm. 3, 3, 16:sic ut quimus, aiunt, quando, ut volumus, non licet,
id. And. 4, 5, 10:ut id, quoad posset, quod fas esset, quoad liceret, populi ad partes daret,
Cic. Agr. 2, 7, 19.Transf. When licet introduces a subordinate proposition, which makes a concession, without abandoning the main proposition, it is used as a conjunction corresponding to quamvis, quamquam, etsi. In late Latin it is, like these, connected with the indicative, and in the class. per. it is not unfreq. opposed to tamen and certe in the main proposition; even if, although, notwithstanding.A.With subj. (class.):B.quoniam quidem semel suscepi, licet hercules undique omnes mihi minae et terrores periculaque impendeant omnia, succurram atque subibo,
Cic. Rosc. Am. 11, 31:improbitas, licet adversario molesta sit, judici invisa est,
Quint. 6, 4, 15: in comoedia maxime claudamus: licet Varro Musas Plautino dicat sermone locuturas fuisse, si Latine loqui vellent;licet, etc.,
id. 10, 1, 99:vita brevis est, licet supra mille annos exeat,
Sen. Brev. Vit. 6:licet ingens janitor... exsanguis terreat umbras,
Verg. A. 6, 400. —With part. for subj.:isque, licet caeli regione remotos, mente deos adiit,
Ov. M. 15, 62.—With a corresp. tamen:licet laudem Fortunam, tamen, ut ne Salutem culpem,
Plaut. As. 3, 3, 28:licet saepius tibi hujus generis litteras mittam... sed tamen, etc.,
Cic. Fam. 13, 27, 1:licet tibi significarim, ut ad me venires, tamen, etc.,
id. Att. 3, 12, 3; Quint. 2, 2, 8; 8, 3, 69:licet ergo non sint confirmati testamento, a me tamen, ut confirmati, observabuntur,
Plin. Ep. 2, 16, 3; Quint. 7 praef. § 2: constet illi licet fides et benevolentia, tranquillitas tamen, etc., Sen. Tranq. Anim. 7, 6.—With ellips. of subj.:immatura licet, tamen huc non noxia veni (sc. venias),
Prop. 5, 11, 17.—With a corresp. certe:licet enim haec quivis arbitratu suo reprehendat... certe levior reprehensio est,
Cic. Ac. 2, 32, 102.—With indic. (post-class.):C.licet inter gesta et facta videtur quaedam esse subtilis differentia, attamen, etc.,
Dig. 50, 16, 58; 2, 15, 8, § 25:licet directae libertates deficiunt, attamen, etc.,
ib. 29, 7, 2: obduxi licet arma, sum Priapus, Poëta ap. Anth. Lat. 5, 218; Macr. S. 1, 11; App. M. 2, p. 117, 25.—As an adv. with adj. or part., although (post-class.):1.licet contumacissimum, tamen efficacissimum, etc.,
Sen. Cons. ad Marc. 8, 1:miles, licet membris vigentibus firmus, se solum circumspicit,
Amm. 14, 10, 12; 17, 12, 11; Claud. Mam. Paneg. Max. 1.—Hence,lĭcens, entis, P. a., free, unrestrained, uncurbed, bold, forward, presumptuous, licentious.A.Of persons (only poet. and in post-class. prose):B.quam audaces et quam licentes sumus qui, etc.,
Gell. 15, 9, 4:unde licens Fabius sacra Lupercus habet,
Prop. 4, 1, 26:turba licens, Naides improbae,
Sen. Hippol. 777.—Of inanim. and abstr. things (once in Cic.; elsewh. only poet. and in post-Aug. prose):2.licentior dithyrambus,
Cic. de Or. 3, 48, 185:hic tibi multa licet sermone licentia tecto Dicere,
Ov. A. A. 1, 569:joci,
Stat. S. 1, 6, 93:licentior epistula, Plin. N. H. prooem. § 1: imperium,
Val. Max. 6, 4, 2:vita,
id. 9, 1, 3. —Hence, adv.: lĭcenter, freely, according to one's own pleasure or fancy; and, in a bad sense, without restraint, boldly, impudently, licentiously (class.):at quam licenter!
Cic. N. D. 1, 39, 109:ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare,
id. Or. 23, 77:Graeci licenter multa,
Quint. 1, 8, 6:aliquid facere,
Liv. 26, 10.— Comp.:(servos) licentius, liberius, familiarius cum domina vivere,
Cic. Cael. 23, 57:Romanos, remoto metu, laxius licentiusque futuros,
more remiss in their discipline, Sall. J. 87 fin.:gerere res communes,
id. ib. 108:ausi aliquid,
Quint. 2, 4, 14:si quid licentius dixerint,
id. 1, 2, 7:translata,
id. 8, 3, 37; 12, 10, 50:Liberum et Cererem pro vino et pane licentius, quam ut fori severitas ferat,
id. 8, 6, 24; Tac. A. 6, 13.—lĭcĭtus, a, um, P. a., permitted, allowed, allowable, lawful ( poet. and post-Aug. for permissus, honestus):sermo,
Verg. A. 8, 468:torus,
Petr. 34, 8:acies,
Stat. Th. 11, 123:negotiatio,
Dig. 37, 14, 2:contractus,
ib. 50, 14, 3.—In plur. as subst.: lĭcĭta, ōrum, n., things that are lawful:ipse per licita atque illicita foedatus,
Tac. A. 15, 37.—Hence, adv., in two forms: lĭcĭtē and lĭcĭtō, rightfully, lawfully (post-class. for juste, honeste, legitime).—Form licite, Dig. 30, 114, § 5.—Form licito,
Sol. 11, 8; Cod. Th. 11, 8, 3. -
17 egestas
egestās, ātis, f. (eig. egentas, egeo), I) die Dürftigkeit, bittere Armut (Ggstz. opulentia, copiae), a) eig., verb. egestas ac mendicitas, Cic.: inopia, egestas, patientia, Caes.: eg. civium, Sall. fr. – deduci in egestatem, Sen.: vitam in egestate degere, Cic.: sororis causā egestatem exsequi, Plaut.: egestatem alci obicere, Suet.: egestatem alcis tolerare (fristen), Plaut. – Plur., egestates tot egentissimorum hominum, Cic. ad Att. 9, 7, 5: explere egestates latrocinii sui, Cic. Phil. 14, 10. – b) übtr., animi, Mangel an Charakter, Cic.: linguae (der Sprache), patrii sermonis, Lucr. – II) der Mangel an usw., frumenti, Sall.: cibi, Tac.: pabuli, Fronto: rei familiaris, Vitr.: rationis, Unkunde, Lucr.: appetendi, Apul. apol. 20.
-
18 egestas
egestās, ātis, f. (eig. egentas, egeo), I) die Dürftigkeit, bittere Armut (Ggstz. opulentia, copiae), a) eig., verb. egestas ac mendicitas, Cic.: inopia, egestas, patientia, Caes.: eg. civium, Sall. fr. – deduci in egestatem, Sen.: vitam in egestate degere, Cic.: sororis causā egestatem exsequi, Plaut.: egestatem alci obicere, Suet.: egestatem alcis tolerare (fristen), Plaut. – Plur., egestates tot egentissimorum hominum, Cic. ad Att. 9, 7, 5: explere egestates latrocinii sui, Cic. Phil. 14, 10. – b) übtr., animi, Mangel an Charakter, Cic.: linguae (der Sprache), patrii sermonis, Lucr. – II) der Mangel an usw., frumenti, Sall.: cibi, Tac.: pabuli, Fronto: rei familiaris, Vitr.: rationis, Unkunde, Lucr.: appetendi, Apul. apol. 20. -
19 Жить
- vivere (vitam; ruri, rure; in Thracia; Syracusis; cum aliquo; jucunde; convenienter naturae; bonis moribus; in paupertate; gramine; lacte, carne); victitare; habere (vitam in obscuro; aetatem a re publica procul); habitare; incolere; inhabitare; degere; vigere; spirare; agere; commanere; uti (lacte et herbis; habeo unde utar);• жить в лесах - servare silvas;
• жить близ моря - agere prope a mari;
• жить, не имея законов - agere sine legibus;
• жить в веселье - laeta agere;
• жить в безопасности - vitam tutam vivere;
• жить в крайней нужде - vitam miserrimam (in egestate) degere;
• жить честно - vitam honeste agree, tractare;
• жить охотой - ali venando;
• жить, занимаясь литературой - in litteris vivere;
• жить литературой - studiis suis vivere;
• жить разбоем - vivere rapto, ex rapto;
• жить благодаря чьей-то милости - vivere de lucro;
• жить в Сиракузах - Syracusis habere;
• да живёт он долго! - vivat diu!
• тогда он, говорят ещё жил - tum vixisse dicitur;
• мы говорим, что лоза и живёт и умирает - et vivere vitem et mori dicimus;
• те, кому предстоит жить - victuri;
• жить настоящим днём - vivere in diem;
• жить для себя одного, только для себя - sibi soli vivere; vivere secum; secum esse;
• жить сообразно законам природы - e natura vivere;
• хорошо живётся тому, кому... - vivitur bene, cui...
• жить по средствам - messe tenus propria vivere;
• хорошо жить, довольствуясь малым - vivitur parvo bene;
• мы восхищаемся древностью, но живём современностью - laudamus veteres, sed nostris utimur annis;
• жить в деревне - rusticari;
• жить на чужбине - peregrinari;
-
20 dego
dēgo, dēgī, ere (zsgz. aus *dē-igo, v. de u. ago), I) eine Zeit oder (selten) ein Ereignis in der Zeit hinbringen, zubringen, verbringen = verleben, A) im allg., m. Acc.: deg. aetatem, Cic.: aetatem cum uno (v. einem Mädchen), Plaut. u. Ter.: in tranquillitate omnem aetatem sine dolore, Cic.: omne tempus aetatis sine molestia, Cic. – deg. pulchre aevum, Lucr.: in beatorum insulis immortale aevum, Cic. Hortens. fr. 50 M.: aevum in caelo cum dis genitalibus, Enn. ann. 115: qualibus in tenebris vitae quantisque periclis degitur hoc aevi quodcumque est, Lucr. – degens annum a tricesimo tertium, Aur. Vict. epit. 47, 3. – deg. contractum cum ventis bellum, Lucr. 4, 965. – deg. otia pacato in thalamo, Catull. 68, 104. – deg. senectam turpem, Hor. carm. 1, 31, 20. – deg. vitam, Cic.: vitam placidam, Lucr.; verb. placidum aevum vitamque serenam, Lucr.: deg. vitam gloriosissime, Vell.: vitam suo habitu, so wie man ist (Ggstz. gloriari alienis bonis), Phaedr.: cum Lentulo et Catilina foedissimam vitam ac miserrimam turpissimā morte propositā, Cic.: illa vita, quae cum virtute degatur, Cic.: deg. vitam sine pulmento, Iustin.: sine alqa re mitior vita degi non potest, Plin.: deg. vitam longe ab alqo, Phaedr.: deg. vitam in egestate, Cic., in exsilio, Auct. or. ante qu. ir. in exs.: quod reliquum est vitae in otio Rhodi, Mat. in Cic. ep.: vitam in montibus degentes, Gebirgsbewohner, Plin.: in ea urbe etsi non regiam vitam, proximam tamen maiestati regiae, Iustin.: vitam procul Romā amoenis locis, Tac. – B) ( ohne Acc.) prägn. = sein Leben hinbringen (zubringen, verbringen), leben, ille potens sui laetusque deget, cui licet etc., Hor.: etiamnunc gentes sic degunt, Plin.: cetera animantia in suo genere probe degunt, Plin. – m. cum od. sine u. Abl., deg. ex aequo cum alqo, Plin.: haec animalia, quae nobiscum degunt, die Haustiere, Plin.: deg. sine medicis nec tamen sine medicina, Plin.: sine nequitia, sine fraudibus (v. Tieren), Sen. – m. Adv. (wo?), m. in u. Abl., m. inter u. Akk., nusquam salubrius, Plin. ep.: procul urbe, Tac.: in arborum cavernis (v. den Hornissen), Plin.: noctibus in aqua (v. Krokodil), Solin.: eae aves, quae in aqua degunt, die Wasservögel, Cels.: illi (sapientes) qui in urbibus publicis moribus (nach der allgemeinen Sitte) degunt, Curt.: puellae in orbitate degentes, Liv.: inter feras serpentesque degentes, Iustin. – m. dopp. Nom., cum in agro suo degeret senex atque uno pede claudicans vulnere, Treb. Poll. XXX tyr. 33, 2. – übtr., v. Lebl., vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 88. – II) aushalten, abwarten, Paul. ex Fest. 32, 24. – / vulg. Perf. degui, wov. deguerit, Enod. paneg. Theod. 19. p. 281, 18 H.
- 1
- 2
